Karbon Ayak İzi Nedir? Nasıl Hesaplanır?
Her yıl enerji kullanımı artarken, kullandığımız enerji kaynakları atmosferde bulunan sera gazlarının dengesini bozmaktadır. Sera gazlarının miktarını değiştiren karbondioksit salınımlarını konu alan karbon ayak izi, insanların yaşamsal faaliyetleri sonucu dengenin nasıl değiştiğini göstermektedir. İklim krizi ve küresel ısınma gerçeğiyle baş başa kaldığımız bu süreçte kişilerin, kurumların ya da ülkelerin bazı önlemler alması, enerji kullanımında değişikliğe gitmesi gerekmektedir.
Karbon Ayak İzi Nedir?
Bir ülke, kuruluş, topluluk ya da kişinin sürdürdüğü faaliyetler (üretim, taşıma, kullanım, geri dönüşüm) sonucu atmosfere saldığı sera gazlarının karbondioksit cinsinden karşılığına karbon ayak izi denmektedir. Yaşamsal faaliyetlerimiz için kullandığımız enerji kaynakların fosil yakıtlardan oluşması bu salınımın kişi başına düşen miktarı yükselttiğini görmekteyiz. Karbon ayak izinin oluşmasındaki en önemli unsurlar, insanların yaşamsal faaliyetleri öne çıkmaktadır. Karbon ayak izi emisyon kaynağına bağlı olarak birincil (doğrudan) ve ikincil (dolaylı) karbon ayak izi olarak ayrılır.
Birincil (Doğrudan) Karbon Ayak İzi: Gündelik ihtiyaçların karşılanması esas alınan birincil karbon ayak izi, ulaşım araçları (hava ve kara taşıtları için) ya da ısınmak için kullandığımız fosil yakıtların kullanılmasıyla açığa çıkan karbondioksit miktarını işaret etmektedir.
İkincil (Dolaylı) Karbon Ayak İzi: Endüstriyel kaynaklı, üretilen ve tüketilen ürünlerin ham maddesinden kaynaklanan geri dönüşüm süreçlerine kadarki süreçte salınım gösteren karbondioksit miktarına dikkat çeker.
Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?
Küresel ölçekte hesaplandığında kişi başı karbon ayak izi miktarı 4 tondur. Küresel ısınma ile dünya sıcaklık değerinin artışının önüne geçebilmek amacıyla kişi başı karbon ayak izi miktarının 2 tona düşürülmesi gerektiği belirtilmektedir.
Karbon Ayak İzini Hesaplamak için, yakıt tüketimi ile emisyon miktarının çarpılması gerekmektedir. Bunun dışında da farklı formüller bulunsa da en basit formülüyle bu şekilde hesaplanabilmektedir. Karbon ayak izi ölçülebilir değerlere sahip olduğu için bu değerleri düşürmek için iyileştirmeler yapılabilir.
Karbon Ayak İzi Artışını Etkileyen Faktörler
Karbon ayak izinin artışını etkileyen başlıca faktörlerden enerji kullanımında; fosil yakıtların, endüstriyel işlemler gibi yüksek oranda tüketim olan ve karbondioksit salınımının fazla olduğunu görebiliriz.
Sanayileşme sebebiyle doğal kaynakların ve alanların azalması ve yine büyük oranda fosil yakıt tüketimi öne çıkmaktadır.
İnsanların modern tüketim alışkanlıkları ve yaşam tarzının; kullanılan araçlarda tüketilen yakıtlar ve evlerdeki enerji kaynakları da karbondioksit salınımını artıran sebeplerdendir.
Hayvancılık ve yanlış tarımsal işlevler sebebiyle oluşan metan gazı salınımı da karbon ayak izinin artıran sebeplerdendir.
Ulaşım araçlarında; özellikle uçak kullanımında kaynaklanan karbondioksit salınımı karbon ayak izini artıran sebeplerdendir.
Karbon Ayak İzinin Azaltılması için Yapılması Gerekenler
Karbon ayak izini azaltmak için bireysel kurumsal önlemler alınabilir. İnsan kaynaklı artış gösteren karbondioksit salınımını azaltmak için kişisel olarak yapabileceğimiz eylemler arasında; toplu ulaşım araç kullanımı, bisiklet kullanımı, kişisel araçlarımızda birkaç kişi ile ortak ulaşım sağlamamız, hibrit araçlar kullanmamız, evde tüketilen enerji miktarını düşürmemiz ve yeterli sayıda elektronik alet kullanmamız, yerli gıda, organik gıda ürünlerine yönelmemiz ve daha az et tüketmemiz, geri dönüşüme dikkat etmemiz ve uçak yolculuklarını azaltmamız sayılabilir.
Kurumsal olarak karbon ayak izini azaltmak için de kullanılan enerji için fosil yakıtların tüketiminin azaltılması, kullanılan enerji miktarlarının düşürülmesi, şirket araçlarının yakıt tüketimlerine dikkat edilmesi, operasyonlar sonucu oluşan atıkların geri dönüştürülmesi gibi önlemler alınabilir.
Karbon Ayak İzinin Standartları ve Sertifikasyonları
Kuruluşların azalttığı emisyon salınımları ile çalıştığında; çevreye ve doğaya saygılı, sosyal sorumluluk bilincine sahip bir kurum olarak, yeşil ürün talep eden ve karbon ayak izine dikkat eden tüketicilerle çalışma şansı yakalayarak yeni fırsatları elde edebilir.
PAS 2050 Standardı: ürünlerin sera gazı salınımı ile ilgili gereklilikleri belirleyen standarttır. 2008’de hazırlanmış ve yayınlanmıştır.
ISO 14067 Karbon Ayak İzi Standardı: işletmelerin faaliyetleri sonucu oluşturduğu karbon ayak izi miktarını hesaplayıp azalttığı emisyon salınımlarını belgelendirmektedir. Belirlenen standartlara uygun firmalar, kendilerini diğer firmalarla karşılaştırma fırsatı da bulmaktadır. Bu sayede global pazarlarda Sera Gazı Protokolüne ve PAS 2050 sertifikasyonuna uyumunu da belgeleyebilmektedir.
Paylaş
